Okołoustne zapalenie skóry, znane również jako perioral dermatitis, to powszechna dermatoza charakteryzująca się występowaniem zmian zapalnych wokół ust, nosa, a czasem także oczu. Choć może dotknąć osoby w każdym wieku, najczęściej obserwuje się ją u młodych kobiet. Zrozumienie przyczyn, objawów i dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z tym schorzeniem.
Zrozumienie przyczyn okołoustnego zapalenia skóry
Dokładne przyczyny okołoustnego zapalenia skóry nie są w pełni poznane, jednak istnieje wiele czynników, które uważa się za potencjalnie wywołujące lub nasilające chorobę. Do najczęściej wymienianych należą:
- Stosowanie niektórych kosmetyków i leków: Długotrwałe używanie kortykosteroidów miejscowych, zwłaszcza tych o silnym działaniu, może prowadzić do rozwoju lub zaostrzenia okołoustnego zapalenia skóry. Podobnie działanie mogą mieć niektóre kosmetyki zawierające substancje drażniące, takie jak silne detergenty, sztuczne barwniki czy substancje zapachowe.
- Czynniki hormonalne: Wahania hormonalne, szczególnie te związane z ciążą, stosowaniem antykoncepcji hormonalnej czy menopauzą, mogą odgrywać rolę w patogenezie choroby.
- Ekspozycja na słońce i wiatr: Długotrwałe narażenie na czynniki atmosferyczne, takie jak promieniowanie UV i silny wiatr, może pogorszyć stan zapalny skóry.
- Infekcje bakteryjne i grzybicze: Niektóre badania sugerują związek między okołoustnym zapaleniem skóry a obecnością pewnych rodzajów bakterii, np. Propionibacterium acnes, czy grzybów, np. Malassezia.
- Stres: Przewlekły stres może wpływać na układ odpornościowy i funkcje barierowe skóry, przyczyniając się do rozwoju stanów zapalnych.
- Niektóre czynniki dietetyczne: Choć dowody są mniej jednoznaczne, niektórzy pacjenci zgłaszają nasilenie objawów po spożyciu pikantnych potraw, alkoholu czy gorących napojów.
Charakterystyczne objawy i lokalizacja zmian
Okołoustne zapalenie skóry manifestuje się w specyficzny sposób, choć jego obraz może być zróżnicowany. Do najczęściej występujących objawów należą:
- Wykwity grudkowe i krostkowe: Na skórze wokół ust pojawiają się drobne, czerwone grudki, często z niewielką ilością ropy na szczycie (krostki).
- Rumień: Obszar wokół ust może być zaczerwieniony i podrażniony.
- Piechota i swędzenie: Pacjenci często zgłaszają uczucie pieczenia, swędzenia lub mrowienia w obrębie zmian.
- Suchość i łuszczenie: Skóra w okolicy ust może stać się sucha i zacząć się łuszczyć.
- Wykluczenie czerwieni wargowej: Charakterystyczne dla tej choroby jest to, że czerwień wargowa zazwyczaj pozostaje nienaruszona. Zmiany lokalizują się tuż przy granicy czerwieni wargowej.
- Możliwe rozszerzenie zmian: W niektórych przypadkach zmiany mogą rozszerzać się na obszar wokół nosa (okołonazalny) lub wokół oczu (okołogałkowy).
Ważne jest, aby odróżnić okołoustne zapalenie skóry od innych dermatoz, takich jak trądzik pospolity, różowaty czy alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, ponieważ metody leczenia mogą się różnić.
Diagnostyka i różnicowanie
Postawienie prawidłowej diagnozy jest kluczowe dla wdrożenia odpowiedniego leczenia. Lekarz dermatolog opiera się przede wszystkim na badaniu klinicznym i wywiadzie z pacjentem. W przypadku wątpliwości lub braku odpowiedzi na pierwotne leczenie, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak:
- Badanie mikrobiologiczne: Pozwala na wykluczenie lub potwierdzenie obecności infekcji bakteryjnej lub grzybiczej.
- Badanie mykologiczne: W przypadku podejrzenia infekcji grzybiczej.
- Biopsja skóry: W rzadkich przypadkach, gdy obraz kliniczny jest nietypowy i konieczne jest potwierdzenie diagnozy histopatologicznej.
Należy podkreślić, że samoleczenie lub stosowanie nieodpowiednich preparatów może pogorszyć stan i utrudnić późniejszą terapię.
Skuteczne metody leczenia okołoustnego zapalenia skóry
Leczenie okołoustnego zapalenia skóry jest zazwyczaj długotrwałe i wymaga cierpliwości. Celem terapii jest zmniejszenie stanu zapalnego, redukcja wykwitów oraz zapobieganie nawrotom. Podstawą jest często zaprzestanie stosowania czynników drażniących, takich jak silne kosmetyki czy kortykosteroidy miejscowe.
-
Leczenie miejscowe:
- Antybiotyki miejscowe: Preparaty zawierające metronidazol, klindamycynę lub azytromycynę są często stosowane ze względu na ich działanie przeciwzapalne i antybakteryjne.
- Kwas azelainowy: Ma właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne i keratolityczne, co pomaga w redukcji zmian.
- Kremy z takrolimusem lub pimekrolimusem: Są to inhibitory kalcyneuryny, które mogą być skuteczne w przypadkach opornych na inne terapie, choć ich stosowanie wymaga ostrożności.
-
Leczenie ogólne:
- Antybiotyki doustne: W cięższych przypadkach lub gdy leczenie miejscowe jest niewystarczające, lekarz może zalecić antybiotyki doustne, najczęściej z grupy tetracyklin (np. doksycyklina, tetracyklina) lub erytromycynę.
- Izotretynoina: W wyjątkowo opornych przypadkach stosowana jest izotretynoina doustna, która ma silne działanie przeciwzapalne i normalizujące funkcjonowanie gruczołów łojowych.
Pielęgnacja skóry w przebiegu okołoustnego zapalenia skóry
Oprócz leczenia farmakologicznego, kluczową rolę odgrywa odpowiednia pielęgnacja skóry.
- Delikatne oczyszczanie: Należy unikać agresywnych środków myjących, które mogą podrażniać skórę. Zaleca się stosowanie łagodnych emulsji lub żeli do mycia.
- Unikanie kosmetyków z substancjami drażniącymi: Należy wykluczyć z codziennej pielęgnacji kosmetyki zawierające alkohol, substancje zapachowe, oleje mineralne, lanolinę czy silne konserwanty.
- Nawilżanie: Stosowanie łagodnych, hipoalergicznych kremów nawilżających jest ważne dla odbudowy bariery ochronnej skóry.
- Ochrona przeciwsłoneczna: Codzienne stosowanie kremów z filtrem SPF 50 jest zalecane, aby chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest ścisła współpraca z lekarzem dermatologiem i konsekwentne przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.
