Stagflacja – zjawisko, które budzi niepokój ekonomistów i obywateli – to połączenie wysokiej inflacji, spowolnienia gospodarczego i rosnącego bezrobocia. Termin ten, choć nie jest nowym zagrożeniem, ponownie pojawia się w dyskursie publicznym w kontekście wyzwań, przed jakimi stoi polska gospodarka. Czy rzeczywiście stoimy w obliczu tak niekorzystnego scenariusza? Przyjrzyjmy się bliżej czynnikom, które mogą na to wskazywać.
Czym jest stagflacja i jakie są jej przyczyny?
Stagflacja to złożony problem gospodarczy, który charakteryzuje się jednoczesnym występowaniem trzech negatywnych zjawisk: inflacji, braku wzrostu gospodarczego (stagnacji) oraz wzrostu stopy bezrobocia. W normalnych warunkach wysoka inflacja jest zazwyczaj powiązana z dynamicznym wzrostem gospodarczym, a spowolnienie gospodarcze z niską inflacją lub deflacją. Stagflacja łamie te zależności, stwarzając trudną sytuację dla polityki gospodarczej.
Główne przyczyny stagflacji mogą być dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, mogą wynikać z szoków podażowych, czyli nagłych wzrostów kosztów produkcji, które przenoszą się na ceny dóbr i usług. Przykładem takiego szoku może być gwałtowny wzrost cen energii na rynkach światowych, co bezpośrednio wpływa na koszty transportu, produkcji i ogrzewania. Po drugie, stagflacja może być efektem nieoptymalnej polityki gospodarczej, która jednocześnie stymuluje popyt (co może napędzać inflację) i jednocześnie hamuje produkcję (co prowadzi do stagnacji).
Wskaźniki inflacji i ich wpływ na polską gospodarkę
Obecna sytuacja inflacyjna w Polsce, choć wykazuje pewne tendencje spadkowe w porównaniu do szczytowych wartości, nadal pozostaje na wysokim poziomie. Inflacja, mierzona wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), wpływa na siłę nabywczą pieniądza, co oznacza, że za tę samą kwotę możemy kupić mniej dóbr i usług. Wysoka inflacja jest szczególnie dotkliwa dla gospodarstw domowych o niższych dochodach, dla których podstawowe artykuły stają się coraz droższe.
Głównymi motorami inflacji w Polsce w ostatnich latach były między innymi wzrost cen energii, żywności oraz kosztów transportu. Wpływ na to miały czynniki globalne, takie jak konsekwencje pandemii covid-19, wojna na Ukrainie i związane z nią zakłócenia w łańcuchach dostaw, a także polityka monetarna wielu banków centralnych. Należy jednak pamiętać, że inflacja może być również napędzana przez czynniki wewnętrzne, takie jak nadmierny popyt krajowy lub presja płacowa.
Spowolnienie gospodarcze – czy Polska zwalnia?
Analiza danych makroekonomicznych wskazuje na pewne ochłodzenie koniunktury gospodarczej w Polsce. Po okresie dynamicznego wzrostu, obserwujemy spowolnienie tempa wzrostu produktu krajowego brutto (PKB). Czynniki takie jak wysoka inflacja, wzrost stóp procentowych (który ogranicza dostępność kredytu i inwestycje) oraz niepewność geopolityczna mogą wpływać na ograniczenie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.
Spowolnienie gospodarcze może oznaczać mniejszą liczbę nowych miejsc pracy, a w skrajnych przypadkach nawet wzrost bezrobocia. Firmy w obliczu niepewności i rosnących kosztów mogą ograniczać produkcję, wstrzymywać nowe projekty inwestycyjne i redukować zatrudnienie. Jest to jeden z kluczowych elementów, który, połączony z inflacją, mógłby prowadzić do stagflacji.
Ryzyko wzrostu bezrobocia w obliczu spowolnienia
Wzrost bezrobocia jest konsekwencją spowolnienia gospodarczego i może stanowić kolejny element układanki stagflacyjnej. Jeśli firmy zaczną ograniczać produkcję i inwestycje, może to prowadzić do redukcji etatów i utrudnionego dostępu do rynku pracy dla osób poszukujących zatrudnienia.
Jednakże, w obecnej sytuacji, rynek pracy w Polsce wykazuje pewną odporność. Nadal obserwujemy niską stopę bezrobocia w porównaniu do okresów poprzednich, co może być związane z demografią, migracją oraz zapotrzebowaniem na pracowników w niektórych sektorach. Niemniej jednak, dalsze spowolnienie gospodarcze i utrzymująca się wysoka inflacja mogą stopniowo zacząć wpływać na kondycję rynku pracy, prowadząc do wzrostu bezrobocia.
Polityka gospodarcza i jej rola w zapobieganiu stagflacji
Przeciwdziałanie stagflacji wymaga ostrożnej i wyważonej polityki gospodarczej. Banki centralne często reagują na wysoką inflację poprzez podnoszenie stóp procentowych, co ma na celu ograniczenie popytu i schłodzenie gospodarki. Jest to jednak działanie, które może jednocześnie pogłębiać spowolnienie gospodarcze.
Z drugiej strony, rządy mogą próbować stymulować gospodarkę poprzez politykę fiskalną, jednakże nadmierne wydatki budżetowe w sytuacji wysokiej inflacji mogą ją jeszcze bardziej napędzać. Kluczowe jest znalezienie równowagi między walką z inflacją a wspieraniem wzrostu gospodarczego i utrzymaniem stabilności na rynku pracy. Działania powinny koncentrować się na zwiększaniu podaży, redukcji barier regulacyjnych oraz inwestycjach w innowacje i produktywność, co może pomóc w długoterminowym rozwiązaniu problemu.
Czy Polsce grozi stagflacja? Podsumowanie perspektyw
Ocena ryzyka stagflacji w Polsce wymaga ciągłej analizy wielu czynników. Chociaż obserwujemy wysoką inflację i pewne oznaki spowolnienia gospodarczego, rynek pracy nadal pozostaje relatywnie silny. Istotne jest, aby polityka gospodarcza była prowadzona w sposób przemyślany, aby uniknąć pogłębiania negatywnych zjawisk.
Kluczowe dla uniknięcia scenariusza stagflacyjnego będą działania Narodowego Banku Polskiego w zakresie polityki monetarnej oraz polityka fiskalna rządu. Monitorowanie wskaźników makroekonomicznych, globalnych trendów gospodarczych oraz stabilności cen energii i żywności pozwoli na lepsze zrozumienie potencjalnych zagrożeń i odpowiednie reagowanie na nie. Obecnie scenariusz pełnej stagflacji nie jest przesądzony, ale wymaga od decydentów gospodarczych szczególnej ostrożności i proaktywności.
